وضعیت نگرانکننده مصرف آب در ایران و ضرورت کاهش مصرف کشاورزی

بحران مصرف آب در ایران ناشی از برداشتهای نادرست آماری و عدم توجه به تفاوتهای اقلیمی و الگوی مصرف در مناطق مختلف است؛ کلانشهر تهران با سرانه آب بسیار پایین مواجه است.
رئیس فدراسیون صنعت آب ایران اعلام کرد اتکای بدون بررسی به آمار مصرف ۸۰ تا ۹۰ درصدی آب در بخش کشاورزی، سبب ایجاد سوء تفاهم جدی در فهم بحران آب در کشور شده است. وی توضیح داد این آمار فقط در سالهای طبیعی از لحاظ بارش صحیح است و در سالهایی مانند امسال که خشکسالی افزایش یافته، مصرف آب کشاورزی به شدت کاهش پیدا کرده است. در بسیاری از استانها دولت محدودیتهای زیادی بر کشت اول و دوم اعمال کرده که باعث افت محسوس مصرف آب در این بخش شده است.
وی خاطرنشان ساخت که سرانه آب قابل دسترس در کشور، به ۳۳۵ متر مکعب برای هر نفر رسیده است و تاکید کرد وضعیت تهران حتی بدتر است و این شهر عملاً آب ندارد. براساس اظهارات وی، تفاوت چشمگیری در الگوی مصرف آب در کلانشهرها نسبت به میانگین کشوری وجود دارد؛ بهطور مثال، حدود ۵۵ درصد مصرف آب در استان تهران مربوط به بخش شرب است. بنابراین الگوی مصرف عمده در کشاورزی که در سطح کشور مطرح میشود، در کلانشهرها صادق نیست.
در پاسخ به وضعیت سرانه آب در مناطق مختلف، رئیس فدراسیون اظهار داشت تراکم جمعیت عامل اصلی تعیینکننده در سرانه دسترسی به آب شرب است. با توجه به شاخصهای جهانی، سرانه آب زیر ۱۷۰۰ متر مکعب در سال نشانه تنش آبی است. میانگین فعلی ایران ۱۳۰۰ متر مکعب هست، اما این عدد یک میانگین گمراهکننده محسوب میشود. اگر استانهای شمالی و خوزستان کنار گذاشته شوند، در مناطق مرکزی که حدود ۶۵ درصد جمعیت ایران در آن ساکن است، سرانه آب تجدیدپذیر کمتر از ۵۰۰ متر مکعب است. این وضعیت همه کلانشهرهای مهم از جمله تهران، اصفهان، شیراز، کرج و قزوین را شامل میشود و در تهران این میزان به ۳۳۵ متر مکعب رسیده که نشانه بحران جدی است.
وی افزود تهران فاقد منبع آبی مستقل است و بیشتر آب مصرفی این شهر از سدهای طالقان، لار، ماملو و کرج تأمین میشود که متعلق به حوضه آبریز تهران نیستند. به این ترتیب، آب تهران به شکل حقآبه انتقال یافته از مناطق دیگر تأمین میشود. این موضوع باعث میشود شهروندان تهرانی باید در مصرف آب نهایت دقت و رعایت را داشته باشند.
رئیس فدراسیون صنعت آب ایران با اشاره به استانداردهای جهانی گفت: در سطح جهان تاکید شده نباید بیش از ۴۰ تا حداکثر ۵۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر مصرف شود. این استاندارد به علت نوسانهای بارشی و خشکسالی در طبیعت تعریف شده است تا حتی در سالهای خشک بحران جدی ایجاد نشود. تمدنهای ایران هزاران سال با این شرایط سازگاری یافتهاند، اما هماکنون به دلیل مصرف بیرویه به نقطهای رسیدهایم که در صورت وقوع خشکسالی مجبور میشویم به اقدامات اضطراری نظیر تخلیه شهرها یا تعطیلی کشاورزی فکر کنیم.
وی با اشاره به اینکه بحران آب کشور به دهه ۱۳۳۰ و به طور مشخص از سال ۱۳۳۵ بازمیگردد، توضیح داد سیاستگذاریهای غلط به مرور زمان تشدید شده است. برای متعادلسازی مصرف آب باید میزان مصرف کشاورزی به نصف کاهش پیدا کند تا در محدوده ظرفیت واقعی منابع زندگی کنیم.
رئیس فدراسیون در ادامه تاکید کرد ایران سرزمینی با حدود ۴۰۰ میلیارد متر مکعب بارش سالانه و ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر است. بر اساس استاندارد جهانی، تنها ۴۰ تا ۵۰ درصد این منابع، معادل ۵۱ میلیارد متر مکعب در سال، قابل استفاده است و تمامی برنامهریزیهای توسعه باید بر پایه همین ظرفیت تنظیم شود.
مطابق اعلام این مقام، در حال حاضر مصرف آب شرب کشور حدود ۹ میلیارد متر مکعب و مصرف صنعتی ۳.۷ میلیارد متر مکعب بوده و مصرف آب کشاورزی به ۸۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. به گفته وی، باید میزان مصرف آب کشاورزی به نصف کاهش یابد تا زندگی در چارچوب ظرفیت واقعی آب امکانپذیر باشد.





