بیمه بیکاری چیست؟
بیمه بیکاری یک حمایت اجتماعی است که با هدف تأمین امنیت اقتصادی برای افرادی که به دلایل غیرارادی شغل خود را از دست داده‌اند، طراحی شده است. این بیمه به کارگرانی که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند و به دلایل خارج از کنترل خود بیکار شده‌اند، کمک می‌کند تا در دوره بیکاری، نیازهای معیشتی خود را تأمین کنند. بیمه بیکاری، نه‌تنها به افراد آسیب‌پذیر فرصت بازیابی مالی می‌دهد، بلکه به حفظ تعادل اقتصادی و اجتماعی جامعه نیز کمک می‌کند.
بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
بیمه بیکاری به افرادی تعلق می‌گیرد که به دلایل غیرارادی شغل خود را از دست داده‌اند و به دنبال یافتن شغل جدید هستند. برای استفاده از این بیمه، افراد باید تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار داشته و مشمول قوانین کار باشند. به‌طور کلی، افرادی که سابقه پرداخت حق بیمه به تأمین اجتماعی را دارند، مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شوند.
شرایط لازم برای دریافت بیمه بیکاری
- تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و قانون کار بودن: فرد باید جزو کارمندانی باشد که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و قوانین مربوط به قانون کار قرار دارند.
- تابعیت ایرانی: فرد باید شهروند ایران باشد و از اتباع کشورهای خارجی نباشد.
- عدم بازنشستگی یا از کارافتادگی: متقاضی نباید بازنشسته یا از کار افتاده کلی باشد.
- حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه: فرد باید حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی داشته باشد.
- عدم داشتن شغل آزاد یا بیمه اختیاری: افراد با شغل آزاد یا بیمه اختیاری نمی‌توانند از بیمه بیکاری استفاده کنند.
- اخراج از کار به خواست کارفرما: فرد باید به‌طور غیرارادی و به دلیل تصمیم کارفرما از کار خود اخراج شده باشد.
- ارائه کارت پایان خدمت یا گواهی اشتغال به تحصیل: افرادی که مشمول خدمت سربازی هستند باید کارت پایان خدمت خود را ارائه دهند، یا اگر دانشجو هستند، گواهی اشتغال به تحصیل خود را ارائه دهند.
- پرداخت حق بیمه بیکاری توسط کارفرما: کارفرما باید در طول مدت اشتغال فرد، برای او حق بیمه بیکاری پرداخت کرده باشد.
در برخی شرایط خاص، مانند بلایای طبیعی (زلزله، سیل، جنگ، آتش‌سوزی و غیره)، اگر فرد به‌دلیل این حوادث شغل خود را از دست دهد، حتی اگر سابقه پرداخت حق بیمه نداشته باشد، می‌تواند از بیمه بیکاری بهره‌مند شود. این افراد حتی اگر در اولین روز کاری خود نیز به‌دلیل این بلایای طبیعی بیکار شوند و سایر شرایط را داشته باشند، مشمول دریافت بیمه بیکاری خواهند بود.
در مواردی که هر دو زوج بیکار شوند، تنها یکی از آنها می‌تواند از بیمه بیکاری بهره‌مند شود و مبلغ آن بر اساس تعداد فرزندان قابل پرداخت خواهد بود.
در نهایت، اگر مردی پس از پایان دوران خدمت سربازی تا دو ماه نتواند به محل کار قبلی خود بازگردد و کارفرما او را استخدام نکند، او می‌تواند از بیمه بیکاری استفاده کند.
بیمه بیکاری چقدر است و چگونه محاسبه می‌شود؟
حق بیمه بیکاری به این شکل محاسبه می‌شود که کارفرما موظف است 3 درصد از دستمزد فرد بیمه‌شده را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. میزان مستمری بیمه بیکاری که به فرد تعلق می‌گیرد، معادل 55 درصد از میانگین حقوق او در سه ماه گذشته پیش از بیکار شدن است.
برای افرادی که متأهل هستند، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا چهار نفر)، 10 درصد از حداقل دستمزد همان زمان به مبلغ مستمری اضافه می‌شود. با این حال، مجموع مبلغ مستمری بیمه بیکاری نباید از 80 درصد میانگین دستمزد یا حقوق فرد بیمه‌شده بیشتر باشد.
طبق قانون بیمه بیکاری 1403، مبلغ پرداختی به‌عنوان مستمری نباید کمتر از حداقل دستمزد سالانه مصوب شورای عالی کار باشد.
مبالغ بیمه بیکاری معمولاً بین دهم تا پانزدهم هر ماه به حساب فرد بیمه‌شده واریز می‌شود. لذا، برای دریافت این مبلغ، فرد باید حسابی در بانک رفاه داشته باشد.
چند بار می‌توان از بیمه بیکاری استفاده کرد؟
افراد تحت پوشش بیمه بیکاری می‌توانند در طول دوران زندگی خود چندین بار از این بیمه استفاده کنند، مشروط بر اینکه شرایط لازم برای دریافت آن را داشته باشند. به طور کلی، پس از هر دوره بیکاری، چنانچه فرد دوباره به دلیل دلایل غیرارادی از کار خود اخراج شود، می‌تواند با رعایت شرایط جدید و داشتن سابقه بیمه‌ای مورد نیاز، مجدداً از بیمه بیکاری استفاده کند.
با این حال، برای استفاده مجدد از بیمه بیکاری، باید موارد زیر رعایت شود:
- پایان یافتن دوره قبلی بیمه بیکاری:
فرد باید پس از دریافت مستمری بیمه بیکاری، دوباره به مدت مشخصی مشغول به کار شده و پس از بیکاری مجدد، درخواست بیمه بیکاری دهد. - عدم داشتن درآمد از منابع دیگر:
فرد باید شرایط مالی مناسبی برای دریافت بیمه بیکاری داشته باشد، یعنی نباید از منابع درآمدی دیگر مانند شغل آزاد یا مستمری بازنشستگی استفاده کند. - پرداخت حق بیمه:
فرد باید در مدت زمان اشتغال خود، حق بیمه‌های مربوط به بیمه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کرده باشد.
در نهایت، محدودیتی برای تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری وجود ندارد، اما باید هر بار شرایط مورد نیاز برای دریافت آن احراز شود.
فاصله بین دو بیمه بیکاری چند سال است؟
فاصله بین دو دوره دریافت بیمه بیکاری به شرایط فرد بستگی دارد. به‌طور کلی، برای اینکه فرد بتواند دوباره از بیمه بیکاری استفاده کند، باید پس از پایان دوره قبلی بیکاری و دریافت مستمری، مدت زمان مشخصی را در بازار کار مشغول به کار باشد و سپس در صورت بیکار شدن دوباره، درخواست بیمه بیکاری دهد.
بر اساس قوانین موجود، حداقل فاصله زمانی که باید بین دو دوره دریافت بیمه بیکاری وجود داشته باشد، یک سال است. به عبارت دیگر، فرد باید حداقل یک سال سابقه پرداخت بیمه و اشتغال به کار پس از دریافت آخرین مستمری بیمه بیکاری خود داشته باشد تا بتواند برای بار دوم از این بیمه استفاده کند.
این فاصله زمانی به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده از سیستم بیمه بیکاری و تشویق به بازگشت به بازار کار تعیین شده است.
مدت زمان دریافت بیمه بیکاری برای مجرد و متاهل
مدت زمان دریافت بیمه بیکاری برای افراد مجرد و متأهل بر اساس سابقه بیمه‌ای و وضعیت خانوادگی متفاوت است. در ادامه به تفکیک، مدت زمان دریافت بیمه بیکاری برای هر گروه آورده شده است:
- مدت زمان دریافت بیمه بیکاری برای افراد مجرد:
- افراد مجرد که حق بیمه خود را به تأمین اجتماعی پرداخت کرده‌اند، می‌توانند از 6 ماه تا 36 ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
- مدت زمان دقیق این پرداخت بستگی به سابقه بیمه‌ای فرد دارد، به طوری که هر چه سابقه بیمه بیشتر باشد، مدت زمان دریافت بیمه بیکاری نیز بیشتر خواهد بود.
- مدت زمان دریافت بیمه بیکاری برای افراد متأهل:
- افراد متأهل که حق بیمه خود را پرداخت کرده‌اند، می‌توانند از 12 ماه تا 50 ماه بیمه بیکاری دریافت کنند.
- علاوه بر سابقه بیمه، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا ۴ نفر) 10 درصد از حداقل دستمزد به مبلغ مستمری آنها افزوده می‌شود.
این مدت زمان‌ها بر اساس سابقه پرداخت حق بیمه و شرایط فرد برای دریافت بیمه بیکاری تعیین می‌شود.
مراحل ثبت‌نام و دریافت بیمه بیکاری
- احراز هویت حضوری در دفاتر پیشخوان دولت:
نخستین گام برای دریافت بیمه بیکاری، مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت برای احراز هویت است. در این مرحله، فرد باید شناسنامه و کارت ملی خود را همراه داشته باشد. - ثبت‌نام آنلاین در سامانه بیمه بیکاری:
پس از احراز هویت، باید مراحل ثبت‌نام خود را در سامانه آنلاین بیمه بیکاری تکمیل کنید. در این بخش، اطلاعات شخصی، شغلی و بیکاری شما وارد می‌شود. - دریافت کد رهگیری از طریق پیامک:
پس از تکمیل مراحل ثبت‌نام آنلاین، یک پیامک حاوی کد رهگیری به شماره تلفن همراه شما ارسال خواهد شد که برای پیگیری درخواست خود به آن نیاز خواهید داشت. - تکمیل مدارک مورد نیاز:
برای ادامه روند درخواست، شما باید مدارک ضروری مانند کارت ملی، شناسنامه و نامه اخراج از کار را به همراه داشته باشید. - مراجعه حضوری به شعبه تأمین اجتماعی:
در این مرحله، لازم است که به شعبه تأمین اجتماعی مراجعه کنید، همان شعبه‌ای که کارفرما در آن قرارداد شما را تنظیم کرده است. این شعبه دسترسی به تمامی سوابق بیمه‌ای شما را فراهم می‌آورد و بررسی مدارک شما را تسهیل می‌کند.
با تکمیل این مراحل، درخواست بیمه بیکاری شما در سازمان تأمین اجتماعی بررسی شده و در صورت تایید، مستمری بیمه بیکاری به شما تعلق می‌گیرد.
برای دریافت بیمه بیکاری، فرد متقاضی باید مجموعه‌ای از مدارک را به سازمان‌های ذی‌ربط ارائه دهد. این مدارک می‌تواند به‌صورت حضوری به اداره کار و تعاون تحویل داده شود یا در سامانه آنلاین بیمه بیکاری بارگذاری گردد. مدارک مورد نیاز برای این فرایند به شرح زیر است:
- اصل و کپی قرارداد کاری یا رای صادره:
فرد باید اصل و کپی از آخرین قرارداد کاری خود یا حکم صادره مربوط به اخراج یا خاتمه همکاری را ارائه دهد. - اصل و کپی شناسنامه:
تمامی صفحات شناسنامه فرد باید به‌طور کامل کپی گرفته شود و همراه با اصل آن به سازمان مربوطه تحویل داده شود. - عکس پرسنلی:
چهار قطعه عکس سه در چهار که اخیراً گرفته شده باشد. - اصل و کپی کارت ملی:
اصل و کپی کارت ملی فرد متقاضی نیز برای بررسی هویت او الزامی است. - مدارک تحصیلی یا فنی:
کپی مدرک تحصیلی یا گواهی مهارت‌های فنی فرد برای اثبات توانمندی‌های حرفه‌ای وی. - کپی صفحه اول دفترچه بیمه:
فرد باید کپی از صفحه اول دفترچه بیمه تأمین اجتماعی خود را به همراه داشته باشد. - اصل و کپی گواهی کار:
ارائه گواهی اشتغال از محل کار قبلی یا شرکت قبلی که فرد در آن مشغول به کار بوده است. - معرفی‌نامه کارفرما:
معرفی‌نامه‌ای از طرف کارفرما که وضعیت اشتغال فرد و علت قطع همکاری را تایید کند. - کارت پایان خدمت (برای آقایان):
آقایان باید اصل و کپی کارت پایان خدمت خود را نیز به‌عنوان مدرک لازم ارائه دهند.
اگر فرد قصد بارگذاری مدارک خود در سامانه آنلاین بیمه بیکاری را داشته باشد، نیازی به ارائه کپی مدارک نیست و تنها اسکن شده این مدارک باید بارگذاری شود. برای ورود به این سامانه، فرد باید کد ملی، شماره بیمه فردی و شماره بیمه کارگاهی محل اشتغال قبلی خود را وارد کند.
این فرایند به‌منظور تسهیل مراحل دریافت بیمه بیکاری طراحی شده است و از آنجا که تمامی اطلاعات به‌صورت آنلاین بارگذاری می‌شود، مراحل اجرایی سریع‌تر و راحت‌تر خواهد بود.
شرایط قطع مستمری بیمه بیکاری
مستمری بیمه بیکاری به‌طور دائمی پرداخت نمی‌شود و دارای شرایط خاصی برای قطع شدن است. در صورتی که یکی از موارد زیر رخ دهد، پرداخت مستمری به فرد قطع خواهد شد:
- یافتن شغل و اشتغال مجدد:
اگر فرد بیمه‌شده بیکار مجدداً شغل جدیدی پیدا کند و به کار مشغول شود، مستمری بیمه بیکاری قطع می‌شود. - عدم شرکت در دوره‌های آموزشی:
اگر بیمه‌شده بیکار بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های آموزشی یا کارآموزی که به‌منظور ارتقای مهارت‌ها برگزار می‌شود خودداری کند، مستمری قطع خواهد شد. - عدم پذیرش شغل پیشنهادی:
در صورتی که بیمه‌شده بیکار از قبول شغل مرتبط با تخصص خود یا شغل مشابهی که به او پیشنهاد می‌شود، خودداری کند، مستمری بیکاری قطع خواهد شد. - استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی:
اگر بیمه‌شده بیکار مشمول دریافت مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود، دیگر مستمری بیمه بیکاری به او تعلق نخواهد گرفت. - بازگشت به کار اولیه:
اگر بیمه‌شده بیکار به کار قبلی خود بازگردد و برای ایام بلاتکلیفی خود مزد دریافت کند، مستمری بیکاری قطع خواهد شد. - پایان مدت زمان استحقاق:
زمانی که مدت زمان مجاز برای دریافت مستمری بیکاری به پایان برسد، پرداخت مستمری متوقف خواهد شد. - فوت بیمه‌شده:
در صورت فوت فرد بیمه‌شده، پرداخت مستمری بیکاری قطع می‌شود.
بازپرداخت مستمری در صورت اشتغال مجدد:
اگر پس از دریافت مستمری بیمه بیکاری، مشخص شود که فرد بیکار به‌طور عمدی و به خواست خود بیکار شده یا اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده و همچنان به دریافت مستمری ادامه داده است، موظف است وجوه دریافتی را به سازمان تأمین اجتماعی بازگرداند.
سوالات متداول
-
میزان حقوق بیمه بیکاری در سال 1403 چقدر است؟
در سال 1403، مستمری بیمه بیکاری برای بیمه‌شدگان معادل 55 درصد از حقوق پایه آنها خواهد بود. اگر فرد بیکار، سرپرست خانوار باشد و اعضای تحت تکفل او حداکثر ۴ نفر باشند، مبلغ بیمه بیکاری او به میزان ۱۰ درصد از حقوق پایه‌اش برای هر نفر افزایش می‌یابد.
-
آیا محدودیتی برای تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری وجود دارد؟
برای استفاده از بیمه بیکاری هیچ گونه محدودیت در تعداد دفعات دریافت مستمری وجود ندارد. افراد می‌توانند در صورت واجد شرایط بودن و بیکار شدن مجدد، از بیمه بیکاری بهره‌مند شوند.
-
بیمه بیکاری به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟
افرادی که حداقل شش ماه حق بیمه پرداخت کرده‌اند، مشمول دریافت بیمه بیکاری خواهند شد. این افراد باید مطابق با شرایط قانونی و تحت پوشش تأمین اجتماعی قرار داشته باشند تا از این مزایا بهره‌مند شوند.
